با نگاهی به تاریخچة بوجود آمدن مجازات حبس و موارد به کارگیری آن به وضوح می­توان دریافت که حبس از آن دسته مجازات­هایی است که از قدیم الایام تا به امروز به شکل­های مختلفی اجرا می­شود که در این سیر علیرغم توسعه موارد بکارگیری آن شاهد تغییرات و تحولاتی در اوضاع و شرایط استفاده از آن در کشورهای مختلف دنیا هستیم .

امروزه پژوهشگران و علمای حقوق، جرم شناسی و جامعه شناسی با قطعیت تمام از دستاورد­های تحقیقات علمی و میدانی خود که با کمی تأمل براحتی قابل درک است و با توجه به اثرات و پیامد­های سوء و آسیب­های اجتماعی بعضاً غیر قابل جبران، دیگر مجازات حبس را به عنوان مجازاتی با هدف اصلاح، بازپروری و توانمند­سازی فرد مجرم و خطا کار برای بازگشت به اجتماع و ادامه زندگی به عنوان یک فرد عادی ابزار مناسبی نمی­دانند و به شدت برای کاهش تبعات منفی آن بر ضرورت بکار­گیری مجازات­های جایگزین حبس تأکید دارند. در این میان از جمله علل و ضرورت­های بکار گیری ابزار­های جایگزین برای نیل به اهداف اصلی از مجازات مجرمان و کاهش پیامد­های منفی حبس با صداقت تمام در نگاهی به آثار زیان بار زندان در سرتاسر جهان می­توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- کاهش بازدارندگی و حالت ارعابی مجازات حبس به دلیل استفاده زیاد در موارد غیر­ضروری و جرایم سبک و غیر­عمدی .

2- تحمیل هزینه­های سرسام­آور و گزاف نگهداری از زندانیان بر نهاد حکومتی و نهایتاً جامعه .

3- صدمات و آلام روحی برای فرد زندانی در نتیجه جدا­سازی وی از خانواده، بستگان و جامعه .

4- ایجاد پیشینه منفی در سوابق اجتماعی فرد و مانع شدن در بازگشت عادی فرد به اجتماع و عامه مردم .

5- کاهش اثرات تربیتی و بازپروری به دلیل افزایش بیش از حد و غیر­معقول جمعیت زندانیان .

6- ایجاد زمینه­ای برای حرفه­ای­تر شدن فرد زندانی به دلیل اختلاط و مصاحبت با مرتکبین به جرایم گوناگون .

7- باز­آموزی جرایم مختلف به دلیل عدم طبقه بندی مناسب ناشی از جمعیت بالای زندانیان و عدم فضای مناسب و کافی برای اسکان زندانیان.

8- تحمیل اثرات منفی و زیان بار بر خانواده و فرزندان محکوم و تخریب شأن و منزلت اجتماعی آنان .

9- مسائل بهداشتی و بیماری های واگیر­دار و شیوع و گسترش آنها از قبیل ایدز­، هپاتیت و سل و سایر بیماری­های عفونی.

و ...

علاوه بر این موارد با نگاهی به بررسی­های انجام شده در چند کشور دنیا بر ضرورت­های بکارگیری مجازات­های جایگزین حبس مهر تاییدی انگاشته می­شود. در کشور کره­ی جنوبی حداقل 25 در صد کسانی که در زندان هستند پس از آزادی دوباره به آنجا بر می­گردند. در اسپانیا ظرف چهار سال 30درصد کسانی که زندان بوده­اند مرتکب تکرار جرم شده و دوباره به آنجا باز گشته­اند و در اکثر ایالت­های امریکا حدود 30 تا 35 درصد زندانیان مرتکب تکرار جرم می­شوند و به زندان بر می­گردند.

نگارش : عباس اکبری بوانی دانشجوی کارشناسی ارشد

 حقوق جزا و جرم شناسی علوم و تحقیقات خوزستان